استاد عبدالحمید البلالی
ترجمه: ستار آینه پور
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقدمه:
همچنانکه در دنیای فیزیک، ریاضیات، علوم مهندسی و سایر علوم، قوانین و معادلاتی ریاضی جهت آسان نمودن شناخت مجهول وجود دارد، یک سری قوانین ومعادلات ایمانی جهت کنترل و شناخت بسیاری از رفتارهای ایمانی وجود دارد.
مثلا در مهندسی مکانیک به مجموعه‌ای از قوانین و معادلات بر می‌خوریم مثل:
سرعت = مسافت ÷ زمان (مسافت تقسیم بر زمان)
حجم = طول × عرض × ارتفاع
نیرو = جرم × شتاب
فشار = نیرو ÷ مساحت (نیرو تقسیم بر مساحت)
آب = هیدروژن + اکسیژن
درسایر علوم مهندسی٬ ریاضی و شیمی چنین معادلاتی وجود دارد.

بسیاری از علماء پیرامون مجموعه‌ای از معادلات ایمانی استخراج شده از قرآن و سنت در کتاب‌های زهد و اخلاق٬ صحبت کرده اند. بنابراین پرداختن به آنها و تامل در برخی از آنها را مناسب دیدیم تا دعوتگران را در آسان نمودن محاسبه نفس و شناخت راه‌های معالجه عیب‌ها و رسیدن به اخلاق و خصلت‌هائی یاری نماید که خداوند رسیدن به آنها را تشویق نموده است٬جهت تکامل شخصیت اسلامی دعوتگر تا در الگو بودنش در اوج باشد و بتواند بر دیگران تاثیر بگذارد٬ وقتی آنها را به سوی بندگی خداوند دعوت می‌نماید.
"عبدالحمید البلالی "


اخلاص
خداوند می‌فرماید:
(فمن کان یرجو لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعبادة ربه احدا) کهف/١١٠
"هرکس که خواهان دیدار خدای خویش است٬ باید کار شایسته انجام دهد و در پرستش پروردگارش کسی را شریک نسازد."
قانون مورد نظر این است: عمل صالحی که خداوند فرمان داده و پیامبر بدون زیادی و نقصان به ما رسانده به علاوه اخلاص در کار بدون شرک٬ منجر به رسیدن به ثواب٬ بهشت و خوشنودی خداوند می‌شود.
یعنی:
عمل مطابق با کتاب و سنت + اخلاص = پاداش الهی
در اینجا اخلاص یکی از دو شرط پذیرش عمل می‌باشد و بدون آن، آن عمل پذیرفته نمی‌شود.
استاد وهبةالزحیلی در تفسیر خود از این آیه می فرماید:
(هرکس که به دیدار پروردگار خود باور و به پاداش خداوند بر انجام اطاعت امید داشته باشد٬ باید با انجام کارهای نیکو به خدای خود نزدیک شود و عبادت و بندگی خود را برای خداوند خالص نماید و دربندگیش برای خداوند از شریک قراردادن یکی از آفریده‌ها برای خداوند پرهیز نماید خواه آن شریک آشکار باشد از قبیل بت‌ها یا پنهان باشد از قبیل انجام دادن کاری به خاطر ریاء٬ وجاهت یا شهرت. ریاء همان شرک اصغر می باشد که در حدیثی که امام احمد به روایت از محمودبن لبید نقل کرده است٬ به آن اشاره شده است:(پیامبر(ص) فرمودند: چیزی که بیشتر از هر چیز از آن بر شما می ترسم، شرک اصغر یعنی ریاء می باشد. خداوند در روز قیامت هنگامی که به پاداش اعمال مردم می پردازد، می فرماید: بروید به سوی کسانی که برایشان تملق و ریاء می‌کردید. پس ببینید پاداشی نزد آنها می یابید.)

انسان مخلص را همواره در حالت ترس از عدم پذیرش اعمال از طرف خداوند می بینید؛ چون می ترسد در آنچه انجام داده نوعی ریاء یا توقع شهرت باشد. درحالیکه منافق را همواره در حالت اطمینان از آنچه انجام داده٬ می‌بیند.
مردی به حذیفه فرمود:(می ترسم دچار نفاق شده باشم). حذیفه فرمود:(اگرمنافق بودی نمی ترسیدی).
در طول روز نیکی کن، تو را برای شب کفایت می کند.
یکی از شاخه های این قانون، نکته ای است که زاهد ابوسلیمان دارانی به آن اشاره می نماید:
(کسی که در روزش نیکی کند، برای شب او را کفایت کند و کسی که در شب نیکی کند، برای روزش او را کفایت کند و کسی که در رهاکردن شهوتی صادق باشد، خداوند آن را از دل او خواهد زدود. و خداوند بزرگوارتر از آن است که دلی را عذاب دهد که به خاطر او شهوتی را ترک نموده است)
پس هرکس کاری را در روز به نیکی و زیبائی انجام دهد و آن را برای خداوند خالص نماید٬خداوند او را از شرهای شب و نیازهای شب کفایت و بی نیاز می‌نماید؛ و کسی که کاری را به نیکی و زیبائی در شب انجام دهد و قصد نزدیک شدن به خداوند را داشته باشد٬در خلوت خود٬ به دور از شبهه ریاء آن را انجام دهد٬ نتیجه‌اش آن خواهد بود که خداوند در طول روز او را کفایت کند و به کسی نیازی نداشته باشد و هیچ کاستی و کمی نخواهد داشت.
و کسی که شهوتی را ترک نماید علی رغم فراهم بودن زمینه های مساعد برای ارتکاب آن و تنها بگوید: از خدا می ترسم. و در ترک نمودن آن صادق باشد و ترس از نظارت بشری در میان نباشد٬نتیجه آن خواهد بود که خداوند او را عذاب نخواهد داد.

رسوائی انسان چه زمانی خواهد بود؟
از شاخه‌های دیگر این قانون این است: هرگاه مقصد انسان در کارش رضایت خداوند باشد٬ به انجام آن کار توفیق خواهد یافت و بیشتر از آنچه انتظار داشت یا برنامه‌ریزی کرده بود٬ خداوند در کارش گشایش ایجاد خواهد کرد و هرکس که بخواهد با انگشت(به عنوان شهرت و سرشناسی) به او اشاره شود٬ در مقابل دیگران برجسته و نمایان شود٬ صفات برجسته و نیک تدبیری خود را به آنها بنمایاند یا مقصدش هر چیز دیگری غیر از رضایت خداوند باشد٬خداوند او را رسوا خواهد کرد٬ ضعفش را به دیگران می‌نمایاند و او را راه درست توفیق نخواهد داد و در مسیرش بر زمین خواهد افتاد و در نتیجه به اهداف مورد نظرش دست نخواهد یافت. این مطلب -بویژه- در زمینه آموزش علم و در موعظه کردن بسیار واضح و روشن می‌باشد.
بنابراین هرکس که می خواهد عمق علم٬ زیبائی عبادت یا توانائی و مهارت خود در تاثیرگذاری بر دیگران را به مردم نشان دهد٬خداوند کاری می‌کند که عبادات را فراموش کند٬ استدلال‌هایش آشفته و درهم شود و در کاری که توانائی و مهارت داشتته دستپاچه و گرفتار شود. و کسی که حرفش کمک به دین خدا٬ راهنمائی دیگران و ادای حق خداوند بلند‌مرتبه باشد٬ در حالیکه حمایت از دین خدا و دلسوزی به حال گناهکاران او را وادار به حرکت نماید٬ خداوند درهایی از دانش را بر او خواهد گشود که از آنها شگفت زده خواهد شد٬ از توفیق و پایداری درهایی را بر او خواهد گشود که هرگز به ذهن و خاطرش نمی‌رسید٬ دانشی را که فراموش کرده بود٬ به او یادآوری خواهد کرد و سخنانی بر زبانش جاری خواهد کرد که هرگز توقع آن را نداشته است و همه اینها از برکات اخلاص برای خداوند است.
امام ابویوسف٬ یار و شاگرد امام ابوحنیفه٬ این احساس را برای ما بازگو می‌کند و درستی این قانون را برای ما تاکید می‌نماید٬ هنگامی که می فرماید:(هدف شما از علم و دانشتان٬ رضایت خداوند باشد؛ زیرا من در هیچ مجلسی به قصد تواضع و فروتنی ننشسته‌ام٬ از آن مجلس برنخواسته‌ام مگر اینکه بر آنها برتری یافته‌ام و هیچگاه در مجلسی به قصد برتری ننشسته‌ام٬ از آن مجلس برنخواسته‌ام مگر اینکه رسوا شده ام).

از این مطالب، چهار معادله پُربها در اخلاص می توانیم، استخراج نمائیم:

الف: کسی که هدفش از کاری رضایت خداوند باشد = خداوند او را موفق خواهد کرد و درهای بسته را بر او خواهد گشود.
ب: کسی که هدفش از کاری رضایت کسی غیر از خداوند باشد = خداوند او را خوار خواهد کرد و کار را بر او دشوار خواهد کرد.
ج: کسی که هدفش از علم، رضایت خداوند باشد = خداوند درهای علم را بر او خواهد گشود، زبانش را بر حق استوار خواهد ساخت و استدلالش را محکم می‌نماید.
د: کسی که هدفش از علم، رضایت کسی غیر از خداوند باشد = خداوند علم را از حافظه‌اش پاک می‌کند، او را رسوا خواهد کرد و استدلالش را ضعیف خواهد کرد.